هویت پویش هامون
مقدمه
مطلبی که پیش رو دارید چکیدهایست در پاسخ به این سوال که «پویش هامون چیست و چه اهدافی را دنبال میکند؟» به عبارت دیگر، این مطلب روشن میکند که در دل و ذهن همکاران پویش هامون، اعضای گروه صبا و دیگر طرفین این پویش چه داستانها و پیامهایی نهفته است که میبایست به گوش دیگر همیاران برسد. داستان پویش هامون داستانی نو است که از تاکید بر مظلومیت و فلاکت انتقاد میکند و تلاش دارد عقلانیت، منطق و ممارست را جایگزین آن کند. این مفاهیم اولیه در هویت پویش نیز به قوت دنبال میشوند. هویت بصری پویش هامون نیز تبلوری از همین نگاه و نشانی از افتخار به بومی بودن و شناخت عناصر ملی و محلی است.
“ما، همکاران پویش هامون امیدواریم تا با تلاش خود و کمک همیاران بتوانیم رویای ساختمان جدید مدرسهی صبا را تحقق ببخشیم و گامی در جهت آبادانی ایران عزیزمان برداریم.”
۱. داستان هامون و صبا
سالهاست که ما مرکزنشینان تنها صدای «محرومیت» سیستان را میشنویم. سیستان در ذهن ما همیشه جاییست مملو از فلاکت و فقر که با معضلاتی اجتماعی مانند قاچاق مواد مخدر در همتنیده. اگر این تصویر ذهنی شما از سیستان است، ما به شما حق میدهیم. این تصویر نتیجهی سالها مظلومنمایی نابخردانه، «محرومنمایی» بیتدبیر و تمایلات سودجویانهی سیاستمداران است. ما برای دیدن بهتر واقعیت و تلاش برای تعالی این منطقه، شما را به سیستان دعوت میکنیم، به «هامون».
بیشتر ما هیچوقت سیستان را از نزدیک ندیدهایم. سیستان سرزمین اساطیر کهن این مرز و بوم است. سیستان جای زخم استعمار بر مرزهای ایران است. سیستان مهد رستم دستان است. سیستان حتی با وجود خشکیدن هامون، هنوز سبز است. سیستان انباشته از انبوه درختان است. باید به چشم خود ببینید تا باور کنید. اگر مهمان سیستانیها شوید، کمکتان میکنند تا حتی برای یک لحظه هم غریبه بودن را حس نکنید. برایتان آبگوشت زابلی میپزند و کشک زرد. کنارتان مینشینند و از مسائلشان برایتان میگویند؛ از واقعیتها.
ما برای دیدن بهتر واقعیت و تلاش برای تعالی این منطقه، شما را به سیستان دعوت میکنیم، به «هامون».
بعد از خشک شدن هامون و در نتیجه کسادی ماهیگیری و کشاورزی در منطقه، سیستان با مشکلات اقتصادی عدیدهای دست به گریبان است تا حدی که مردم منطقه را مجبور به مهاجرت به مرکز استان و دیگر نقاط کشور کرده است. این موضوع نه فقط آیندهی سیستان بلکه به دلیل اهمیت ژئوپولتیک منطقه، در یک مقیاس بزرگتر، آیندهی هویتی و چهبسا تمامیت ارضی ایران را تهدید میکند.
در این شرایط پاسخ مرکزنشینان تا امروز ملغمهای از کنشهای کمتوان فردی و اقدامات هیجانزدهی مقطعی و محدود برای پوشش دردهای این ناحیه از کشور بوده است. ما در این کنشها هیچ توجهی به پتانسیل مردم منطقه در بهبود وضعیت خودشان و توانایی آنها برای ساخت آیندهی خودشان نکردیم.
بعد از خشک شدن هامون و در نتیجه کسادی تصورمان این بوده که ساخت چند کلاس کپری کموبیش قابل استفاده یا مدرسههای معمولی و/یا ارسال گاهوبیگاه جیرهی غذا و کالاهای ضروری میتواند وضعیت مردم سیستان را تغییر دهد. غافل بودیم که سرنوشت هر مردمی بسته به خود آنهاست و اگر از سر دلسوزی قصد برداشتن قدمی داریم باید با نظرداشت این حقیقت باشد.
اکنون باید به جای مشغول شدن به شاخ و برگ این درخت مریض به ریشهاش بپردازیم. سیستان نیازمند نسلی با سواد، متعهد و دلسوز است تا آیندهسازان این سرزمین باشند. بدیهی است که تربیت و پرورش این نسل نیازمند سالها تلاش ماست. تلاشی که اگر همین امروز به آن همت گمارده شود، نسلهای بعدی میوهی آن را برداشت خواهند کرد.
برای ما، این تلاش از ساخت دبستان دخترانهی صبا آغاز شد. آستینها را بالا زدیم و با آنچه در توان داشتیم این دبستان را در زابل- و در یک واحد مسکونی- ساختیم. هدف ما تربیت نسلی مولد و ویژه در زابل است، کاری که کمابیش پیش از این هم در نقاط دیگر آزموده شده است؛ تربیت یک نسل مولد که سرنوشت سرزمین خود را به دست میگیرد و دور باطل رنج و سردرگمی را به سالها شکوفایی پیوند میزند.
آستینها را بالا زدیم و با آنچه در توان داشتیم این دبستان را در زابل ساختیم. هدف ما تربیت نسلی مولد و ویژه در زابل است.
ما راه را از تربیت زنان فردا آغاز کردیم. باور ما این است که دخترانی که امروز با بالاترین استانداردهای تربیتی و آموزشی در دبستان صبا آموزش میبینند مادران فردای این سرزمین هستند. این دختران همان زنانی خواهند بود که دوشادوش مردان آیندهی سیستان، این خطه را آباد خواهند کرد. این زنان پایههای رشد معنوی خانوادههای سیستان خواهند بود. معلمان زن مدرسهی صبا شاید بهترین الگو برای این دختران هستند. این معلمان با نهایت فداکاری، تمام نیرو و دانش خود را صرف آموزش و تربیت دانشآموزان میکنند. سیستان تشنهی وجود چنین زنانیست تا روز به روز پیشرفت و تعالی بیشتری را به چشم ببیند.
دبستان صبا تفاوتهای زیادی با یک مدرسهی معمولی دارد. هدف ما تربیت یک نسل و تعالی یک سرزمین است پس مدرسهی ما نیز باید بالاترین استانداردها را داشته باشد. باور ما این است که دختران سرزمین ما- دختران صبا – شایستهی بهترین تربیت هستند. ما به این دختران از صمیم قلب باور داریم. ما به تمام مردم این سرزمین باور داریم. باور ما این است که مردم سیستان لایق بالاترین امکانات هستند. برای تحقق رویای یک سیستان آبادتر ساخت و راهاندازی مدرسه اولین گام ماست. باور ما انجام کارهای زیربناییست که در دراز مدت به ثمر مینشینند.
استقبال مردم و خانوادههای سیستان از مدرسهی صبا بینظیر بود. در مدت چند سال تعداد دانشآموزان مدرسهمان آنقدر زیاد شد که ساختمان دبستان کوچک ما دیگر ظرفیت فضایی کافی برای پذیرایی از دانشآموزان جدید را نداشت. از سوی دیگر، دختران دبستانی ما باید وارد دبیرستان میشدند. نیاز به یک ساختمان جدید برای مدرسهی صبا قطعی بود. پس به مهندسین مشاور نگین شهر آینده (نشا) رجوع کردیم و نشاییها با روی گشاده و نیت خیر و بیهیچ چشمداشت مالی ساختمان جدید مدرسهی صبا را طراحی کردند.
ساختمان جدید مدرسه، استمرار رویای بزرگ ماست؛ رویایی که مانند یک نهال، کوچک و حساس است. در رخ این نهال اما، درخت بزرگ و تنومندی را میبینیم که روزی همگی طعم شیرین میوههای آن را خواهیم چشید. اما امروز روز مراقبت از این نهال است. روزیست که باید همگی دست به دست هم دهیم برای تحقق آرزوی بزرگمان.
“باور ما این است که دختران سرزمین ما، شایستهی بهترین تربیت هستند. ما به این دختران از صمیم قلب باور داریم.”
2. پویش هامون
رویای ما بزرگ اما دستیافتنی است. رویای ما خیلی بزرگ اما در عین حال بسیار دستیافتنی است. آرزوی ما این است که فاصلهی بین ما و رویایمان با تسری این رویاپردازی به دیگر دغدغهمندان پر شود. امید ما این است که رویای ما، رویای شما هم باشد. برای اینکه رویایمان برای سیستان را با شما در میان بگذاریم و برای اینکه پیاممان را به گوش اهل برسانیم، ما یک پویش را آغاز کردیم؛ پویش هامون.
ماموریت و چشمانداز
ماموریت اصلی پویش هامون برداشتن گامهایی اساسی، موثر و معنادار در جهت تعالی منطقهی سیستان است که از طریق آموزش و تربیت با کیفیت و استاندارد بالا و سرمایهگذاری مادی و معنوی دراز مدت تحقق مییابد. ماموریت کنونی هامون ساخت ساختمانی جدید برای مدرسهی صبا در شهر زابل از طریق تجمیع نیروهای ملموس و غیر ملموسِ مادی و معنوی خیرین و دغدغهمندان است. افق چشمانداز هامون افقی طولانیمدت است. هامون رویای روزی را دارد که سیستان به خود میبالد. آن روز کنار مردم سیستان از دیدن بالیدن این سرزمین در پوست خود نخواهیم گنجید.
ارزشها
هامون باور دارد که بهبود سیستان بیش از هر کس بر دوش مردم سیستان است و هر کمکی که از خارج منطقه به آن می رسد باید صرفا تسهیلگر این رویه باشد. هامون باور دارد که مردم سیستان لایق بهترینها هستند و وظیفهی ما تامین بهترین شرایط برای تحقق این بهترینهاست. هامون باور دارد که کار زیربنایی همواره بر اقدامات مقطعی ارجحیت دارد و صبوری در عین پشتکار و ممارست در مواجهه با مسائل باید سرلوحهی کار ما باشد.
شخصیت پویش
هامون شخصیتی قوی، مقاوم، خونسرد، با پشتکار و صبور دارد. هامون مانند پیر فرزانهایست که با درایت آیندهای بهتر را برای سرزمین سیستان تصویر میکند. هامون مُصر است تا چنین آیندهای را برای سیستان محقق کند.
ویژگیهای یکتا
گروههای زیادی در سالهای اخیر به ساخت مدارس در مناطق محروم کشور دست زدهاند و این تلاشها همواره اجر نهاده شده و خواهد شد. در امر آموزش و پرورش فعالیتهای بسیاری در کشور انجام شده است. تفاوت هامون و ساخت ساختمان جدید مدرسهی صبا با این فعالیتها ریشه در باور ما دارد.
هامون به دنبال ساخت یک مدرسهی عادی برای فرزندان سیستان نیست. هامون تعالی سیستان را در گروی تربیت افرادی ویژه میبیند که بتوانند آیندهی منطقه را رقم بزنند و هر یک عنصری برای تغییرات بزرگتر باشند. تربیت چنین افرادی نیازمند امکانات و انرژی بالاتر از حد استاندارد است و نتیجهی آن ساخت ویژهترین زیرساختها و امکانات خواهد بود.
3. هویت بصری هامون
نشان پویش هامون
پویش هامون نیازمند نشانی بود که علاوه بر شناسا بودن، نشاندهندهی هویت ایرانی و سیستانی باشد. نشان همچنین میبایست یکتا و خاص میبود و میتوانست در سالهای آتی نیز مورد استفاده قرار گیرد. گروه طراحی بصری در لابراتوار نوآوری شهر آینده در ابتدا به مطالعهی فرهنگ، هویت و آداب و رسوم این منطقه پرداختند. طی این مطالعات، گروه طراحی متوجه اهمیت شهر سوخته در هویت و غرور مردم سیستان و همچنین اهمیت آن برای هویت ایران شدند.
جام سفالی پیدا شده در شهر سوخته از آنجا مورد توجه قرار میگیرد که میتوان آن را یکی از اولین نمونههای تلاش برای القای حس تحرک در تصاویر در جهان قلمداد کرد. طرح نقشبسته روی این جام سفالی نشاندهندهی بز و درخت نخل است که برخی از مورخین و اسطورهشناسان آن را به عنوان نمادی از برتری یافتن نظام یکجانشینی در برابر کوچ و مهاجرت همیشگی میشناسند. این موضوع یک معنای ویژه برای پویش هامون دارد. اگر در هزارههای پیشین تمدن و حیات اجتماعی در سیستان به واسطهی به وجود آمدن یکجانشینی رونق یافته، این یکجانشینی و پیشگیری از مهاجرت اکنون میتواند برای مردم این سرزمین نجاتبخش باشد.
درخت نخل
درخت نخل در فرهنگ و ادبیات ایرانی جایگاه خاصی دارد. در برخی متون حتی درخت نخل را نماد بخشندگی نیز دانستهاند. کشت نخل در منطقهی سیستان در گذشتهها رایج بوده است که امروز کمتر مشاهده میشود. درخت نخل عمر بسیار زیادی دارد (بالغ بر ۱۰۰ سال و بیشتر). پویش هامون این عمر بالا را به فال نیک میگیرد و آن را نشان از به ثمر رسیدن اهداف بلند مدت خود میداند. یاریرسانان پویش هامون مانند کشاورزانیاند که بذر این درخت تنومند را در دل خاک نهان میکنند. درخت سالها به مراقبت نیاز دارد اما پس از آن تا سالهای متمادی بار خواهد داد و کام همه را شیرین خواهد کرد.
نشان اولیهی پویش هامون
نشان ثانویهی پویش هامون
نشان رنگی پویش هامون
رنگهای پویش هامون
رنگهای این جام سفالی در محدودیت مواد موجود در دسترس هنرمند سازندهی آن شکل گرفته است. این رنگهای خاکی نشانی از کوهها و دشتهای این سرزمیناند که همگی از دور به سایهای از چنین رنگهایی دیده میشوند. ما نیز برای شناساندن پویش از همین رنگها استفاده کردیم. در کنار این رنگها از رنگ فیروزهای نیز استفاده کردهایم که در جهان نیز به عنوان رنگی ایرانی شناخته میشود.
تایپوگرافی پویش هامون
لابراتوار ما
تهران، میدان هروی، خیابان وفامنش، بلوار آزادی، پلاک 45