آیا طراحی تهران را نجات خواهد داد؟
طراحی گمانهزنانه (Speculative Design) چند سالی است که به عنوان یک تمرین جدی طراحی مورد توجه قرار میگیرد و روز به روز بیشتر به عنوان یکی از جریانهای اصلی طراحی معاصر شناخته میشود. در طراحی گمانهزنانه نگاه ما به آینده است در حالی که هدف حل مسائل امروز یا آینده نیست. چیزی که در این گونه از طراحی اولویت دارد نمایاندن آیندههای متفاوت در راستای نقد، روایتگری، ایجاد آگاهی و… است.
در همین راستا، نتایح کارگاه «آیا طراحی تهران را نجات خواهد داد؟» نیز باید به دید طراحیهای گمانهزنانه دیده و خوانده شوند. هدف این طرحها حل مسائل حال حاضر یا حتی آیندههای شهر تهران نبودهاست. این پروژهها در ابتدا تمرین روشهای نوآورانهای از طراحی بودهاست که با اصول و روشهای آیندهپژوهی ترکیب شدهاند. پروژهها به دنبال روایت وضعیتهایی بودهاند که میتواند در آینده حادث شود. شناخت این وضعیتها با این که در نظر اول برای پیشبرد مسائل امروز بیفایده به نظر میرسند، میتواند گفتمان کنونی و نحوهی مواجههی ما با مسائل را به شدت متاثر کنند.
روش مورد استفاده در این کارگاه ترکیبی از روشهای مرسوم در دیسیپلینهای آیندهپژوهی و طراحی است. در این روش ما ابتدا در افق سال ۱۴۵۰ تلاش کردیم وضعیتهایی را متصور شویم که در آنها زندگی به سختی در تهران جریان و شهر در آستانهی نابودی قرار دارد. این وضعیتها سناریوهای نامطلوب تهران در آینده را تصویر میکنند. پس از این مرحله، هر گروه از شرکتکنندگان یکی از سناریوهای نامطلوب را انتخاب کردند و با استفاده از روش «پسنگری» (Backcasting) تلاش کردند در بازههای دهساله، سلسله وقایعی که به سناریوی نامطلوب ختم میشود را گمانه زدند. در مرحلهی بعد، شرکتکنندگان حساسترین بزنگاهی که میتواند مسیر اتفاقات آینده را تغییر دهد را شناسایی کردند و به عنوان وضعیت طراحی مورد استفاده قرار دادند.
در ادامه شرکتکنندگان وارد فاز طراحی شدند و با استفاده از روشها و تکنیکهای متنوع طراحی، از جمله «تفکر طراحی» (Design Thinking)، نسبت به ایدهپردازی، ساخت پروتوتایپ، و پایش پروتوتایپها از طریق «ایفای نقش»(Role Playing) اقدام کردند. در پایان، شرکتکنندگان با دقت مدیومهای ارائهی طرحهای خود را انتخاب کردند و در بستر این مدیومها پروژههای خود را ارائه کردند. نتایجی که در ادامه میآید، توسط شرکتکنندگان کارگاه و با هدایت مربیان در مدت زمان حدوداً ۵۰ ساعت میسر شدهاست.
مربیان کارگاه
کسری قویدل
طراح استراتژیک و گرافیک، استودیو شیزارو
سپهر صالحی
معمار، تصویرساز دیجیتال، دفتر معماری هادی تهرانی
پویان بیزه
متخصص طراحی گمانهزنانه، لابراتوار نوآوری شهر آینده
ماهان مهرورز
استراتژیست و مدیر نوآوری، لابراتوار نوآوری شهر آینده
کسری قویدل
طراح استراتژیک و گرافیک، استودیو شیزارو
سپهر صالحی
معمار، تصویرساز دیجیتال، دفتر معماری هادی تهرانی
پویان بیزه
متخصص طراحی گمانهزنانه، لابراتوار نوآوری شهر آینده
ماهان مهرورز
استراتژیست و مدیر نوآوری، لابراتوار نوآوری شهر آینده
1. ساماب: سامانه مدیریت آب تهران
سرویس ساماب (سامانهی مدیریت آب تهران بزرگ) برمبنای شخصی سازی مصرف آب در سال 1414 طراحی شده است. هر فرد با آگاهییافتن از میزان آب مصرفی خود و پرداخت هزینهی آن بصورت شخصی کنترل بیشتری بر مصرف روزانه ی آب خواهد داشت و در نتیجه با اطلاع از هزینهای که بصورت روزانه یا ماهانه بابت مصرف آب پرداخت مینماید به صرفه جویی در مصرف متمایل خواهدشد. در کنار این، سازمانهای متولی امر میتوانند نظارت دقیقتری بر مصرف و انباشت احتمالی آب در مخازن خانگی داشتهباشند.
باید توجه داشت که مصرف فردی افراد محدودیتی ندارد و با پرداخت هزینهی مصرف افراد به راحتی به آب دسترسی خواهند داشت. دستگاه «قطرهسنج» (Drop Meter) که در واقع کنتر آب نصبشده روی تمامی خروجیهای آب است، قابلیت اتصال به کلیهی شیرهای آب را دارا است تا تمامی مصارف آب تحت کنترل سازمان آب قرار گیرد. هر فرد با قرار گرفتن در مقابل قطرهسنج شناسایی شده و اجازهی دسترسی به آب را پیدا خواهدکرد. این گجت علاوه بر شاسایی چهرهی افراد، میزان مصرف آب را برای هر فرد اندازهگیری میکند و شیر کنترل ثانویه به فرد این امکان را میدهد که میزان مصرف آب را به حداقل برساند. تمامی افراد بالای پنج سال با ثبت نام در اپلیکیشن ساماب قادر خواهندبود میزان مصرف خود را مشاهده نموده، خدماتی از قبیل سرویس تعمیر قطرهسنج را دریافت کنند و نسبت به پرداخت آنلاین آب مصرفی خود اقدام کنند.
این سرویس توسط سازمان آب تهران به تمام شهروندان تهرانی ارائه میشود و در صورت ایجاد اخلال در کارکرد دستگاه و عدم مطابقت قطرهسنج با ساماب، تنها آب خروجی مربوطه قطع خواهد شد و اخطاریهای از سازمان آب به فرد خاطی ارسال میگردد و فرد علاوه بر تقبل هزینههای تعمیر، ملزم به پرداخت جریمه خواهدشد.
طراحی و توسعه: سمین اشراقی، بنفشه جوان، علیرضا کلانتری، مهسا هذبی.
2. جیم (JEEM): Job Experience Exchange Media
مساله پیش رو در سال ۱۴۱۰ وجود یک نظام ارزشگذاری اجتماعی نابرابر در بین شهروندان است. این مساله زمینههای شکلگیری یک شکاف طبقاتی عظیم و سوقدادن جامعه به دو-قطبی «عوام و خواص» را به وجود آورده است. ارزشگذاری بیش از حد به نیروی متخصص اعم از پزشکان، مهندسان و غیره و همینطور جایگاهی که این نیروها در جامعه دارند، چرخه اشتغال و نظام اجتماعی را دچار مشکل نموده است.
راه حل پیشنهادی در جهت عادیسازی تخصصها و اصلاح نظام ارزشگذاری موجود، شکل گیری سامانهی «جیم» (JEEM: Job Experience Exchange Media: رسانهی انتقال تجربیات مشاغل) به منظور افزایش شفافیت و ایجاد فرصتهای برابر برای اقشار مختلف جامعه است که عملکرد آن بدین شرح میباشد. تمامی افراد شاغل میتوانند در این سامانه عضویت داشته و خصوصیات کاملی از کسب و کار خود را از طریق اپلیکیشن جیم با جامعه درمیان گذارند.
سامانه به منظور جذب افراد شاغل در جامعه از ابزار معافیت مالیاتی استفاده میکند به این شکل که افراد بعد از عضویت در جیم، باید در صفحهی شخصی خودشان تمامی اطلاعات اعم از سابقهی کاری، میزان تحصیلات، درآمد ماهیانه و غیره خود را به نمایش بگذارند. تمام مشاغل در شاخههای مختلف دسته بندی شدهاند. شاغلین با به نمایش گذاشتن نحوهی کسب و کار خود میتوانند از امکان معافیت مالیاتی بهرهمند گردند. به میزان افزایش تعداد بازدید کنندگان و رضایت آنان از کیفیت ارائه هر شغل، درصد معافیت از مالیات مشخص می گردد.
جامعهی مخاطبین این سامانه را نوجوانان ۱۰ تا ۱۵ سال تشکیل میدهند. هدف دولت آشنایی مخاطبین با انواع مشاغل و میزان تحصیلات و درآمد و سختی کار و اهمیت هر شغل است. نوجوانان با بهره مندی از فضای موجود در جیم میتوانند انتخاب هوشمندانهتری در زمینهی تحصیلی و شغلی خود داشتهباشند.
پس از ثبتنام، شاغلین متعهد میشوند که در تمام ساعات کاری و بنا به درخواست بازدیدکنندگان، از طریق گجتی که توسط جیم طراحی شدهاست، استریم فعالیت خود را در کنار دیگر اطلاعات در اختیار سامانه قرار دهند.
طراحی و توسعه: نوا خلوصی، آنیسا مطهر، شیدا هاشم پور.
3. هنبال FCU: Fly Catcher Unit
بسیاری از صاحب نظران بایو تک را فناوری اصلی جایگزین فناوری اطلاعات و ارتباطات میدانند، حمایتهای مالی گستردهی خصوصی و دولتی از لابراتوارهای بیوتکنولوژی باعث گسترش این لابراتوارها در شهر تهران شدهاست. در این بین بیدقتی باعث ورود گونههای جهشیافتهای از حشرات به حیات وحش شهر تهران شد. طی سالیان این حشرات با تکثیر فراوان به معضلی جدی برای شهر تبدیل شدهاند.
روشهای استفادهشده برای حل مشکل حشرات در تهران تا سال ۱۴۳۰ همگی ناموفق بودهاند. تاکنون، یک گروه استارتاپی با همکاری شرکت فرآوردههای طیور هنران، موفق به تولید پهپادهایی برای ازبین بردن و کاهش جمعیت مگسها در تهران شدهاند. محصول این شرکت با استفاده از تلههای نوری که بهوسیلهی پهپادها حمل میشوند مگسها را جمعآوری کرده و سپس با استفاده از صمغی بر پایهی نشاسته آنها را در دام گرفتار میکند. در آخر خروجی به حالت فشردهشده به مرغداریها تحویل داده میشود و غذای مورد نیاز طیور را تامین میکند. در نتیجه گوشت مرغ مورد نیاز در این چرخه تولید میشود.
طراحی و توسعه: ریحانه زندیان، نیما قانعی.
برای اطلاع از دیگر رویدادها و کارگاهها ما را در اینستاگرام دنبال کنید.
در ذهن شهروندان تهرانی (مثل شهروندان بیشتر شهرهای بزرگ جهان) همیشه دغدغهی نابودی شهرشان وجود دارد. شهر برای همهی ما بستری برای حیات است که استمرار فعالیتهایمان را تضمین میکند. ما نه تنها ادامهی فعالیت و حیات خود را در گروی وجود شهر میدانیم، بلکه خاطراتمان را هم در چهرهی شهرمان میبینیم و نابود شدن شهر تمام این چرخه را تهدید میکند. ترسیدن از یک پایان ناگوار در ظاهر امر سازندهای نیست ولی آیا راهی وجود دارد که بتوان از این دغدغهی جمعی برای شروع فرآیند حل مسئله بهره برد؟ راه حلهایی که بشود از آن طریق این نابودی را به تعویق انداخت یا حتی از آن جلوگیری کرد.
این هدف اصلی کارگاه «آیا طراحی تهران را نجات خواهد داد؟» است. در این کارگاه ما نه به دنبال نجات تهران از آیندههای نامطلوبش هستیم و نه دنبال حل مسالههای کنونی شهر. این کارگاه بیشتر شبیه یک تمرین طراحی است و به دنبال پیدا کردن پاسخ به این سوال که «چه محصولات و خدماتی را میتوان بر اساس آیندهپژوهی طراحی کرد که میتوانند از آیندههای نامطلوب تهران جلوگیری کنند؟»
برای این منظور ما از ترکیبی از روشهای توسعهی سناریو و طراحی استفاده میکنیم. ابتدا سناریوهای نامطلوب تهران در آینده را تصویر میکنیم. سپس با دانشی که به همراه داریم محصولات و خدماتی را طراحی میکنیم که احتمالا میتوانند مسیر آینده را تغییر دهند و از پیشآمد سناریوهای نامطلوب جلوگیری کنند. سپس این محصولات و خدمات را با استفاده از مدیومهای متفاوت ارائه میدهیم. ما فکر میکنیم شاید یکی از راههای حل مسئلههای بغرنج طراحی باشد.
چه کسانی میتوانند در این کارگاه شرکت کنند؟
مخاطبین این کارگاه تمامی افرادی هستند که علاقهمند به مباحث طراحی محصول یا خدمات، موضوع شهر تهران و/یا مباحث مرتبط با آیندهپژوهی باشند. کارگاه به پیشنیاز خاصی نیاز ندارد اما حضور فارغالتحصیلان و شاغلین تمام رشتههای مرتبط با طراحی و آیندهپژوهی تشویق میشود.
با چه مباحثی که در این کارگاه با آن آشنا میشوید؟
در مسیر این کارگاه ما شما را با مبانی فکری کارگاه آشنا میکنیم و اگر به ابزاری نیاز داشته باشید ما تکنیکهای مرتبط را به شما آموزش میدهیم.
مباحث فکری (مباحث نظری برای تمامی شرکتکنندگان):
حل مسئله، طراحی محصول و خدمات، آیندهپژوهی (Futures Studies)، سناریونگاری
تکنیکهای مورد استفاده در کارگاه که شرکتکنندگان با آنها آشنا میشوند:
این مباحث به فراخور پروژهی گروهی شما متغیر خواهد بود.
ساخت نمونهی آزمایشی سریع (Rapid Prototyping) (وبسایت، اپ موبایل و …)، نرمافزارهای ادوبی (ایلوستریتور، ایندیزاین، فوتوشاپ، آدیشن، افترافکت و پریمیر)، مدلسازی کامپیوتری (راینو یا تریدی مکس بر اساس نیاز)، رندرینگ و تصویرسازی، عکاسی و فیلمبرداری، ضبط صدا، پرینت سه بعدی و سیانسی، …
خروجیهای کارگاه چه خواهدبود؟
- پروتوتایپ محصولات ملموس (Tangible)
- طراحی و توسعهی خدمات یا سامانههای آنلاین/آفلاین
- طراحی تصویرها ویا روایتهای آیندهی شهری
برگزاری
کارگاه توسط لابراتوار نوآوری شهر آینده طراحی شده است. محل برگزاری کارگاه نیز لابراتوار نوآوری شهر آینده به آدرس تهران، خیابان سهروردی شمالی، کوچه افشار جوان، پلاک ۴۳ است.
حضور تمامی شرکتکنندگان در تمامی ساعات کارگاه در این فضا الزامی میباشد مگر اینکه غیر از این و به دلیل پیشبرد کار، به وضوح از سوی برگزارکنندگان به شما اعلام شود. در پایان کارگاه هم بر اساس شرکت در جلسات و انجام تمرینها به شرکتکنندهها گواهی شرکت در دوره اعطا میشود.
جدول زمانبندی و جلسات کارگاه
این کارگاه در دو آخر هفتهی متوالی (چهار روز) و هر روز از ساعت ۹-۱۳ در جلسهی صبح و ۱۴-۱۸ در جلسهی بعد از ظهر برگزار میشود. به علاوه در طول هفته جلساتی ترتیب داده میشود تا شرکتکنندگان با تکنیکهای انتخابی خود آشنا شوند. این جلسات به صورت انعطافپذیر و در گروههای کوچکتر با همکاری شرکتکنندگان برگزار میشود. رئوس مطالب هر جلسه به شرح زیر است.
۹-۱۳
آشنایی شرکتکنندگان و مربیان
آشنایی با مبانی نظری کارگاه
آشنایی با پروژهی «و اینک تهران!» و «به روایت دادههای تهران»
معرفی و بررسی روشهای مورد استفاده در کارگاه
۱۴-۱۸
تمرین طوفان ذهنی و توسعه سناریوهای اولیه
جمعبندی و بحث آیندههای نامطلوب (Apocalyptic)
تکمیل فرمهای علاقهمندی و گروهبندی
ارائهی روایتهای نامطلوب آیندهی شهر تهران
۹-۱۳
همفکری درون گروهی برای طی مراحل پسنگری (Backcasting)
جلسات نقد و بررسی در هر گروه
شروع فرآیند توسعهی محصولات/ خدمات آینده
۱۴-۱۸
طراحی محصولات و خدمات با استفاده از رویکردهای حل مسئله و توسعه محصول ( تفکر طراحی و …)
گپ و گفت در مورد ویژگیهای محصولات و خدمات
انتخاب مدیوم توسعه و ارائه
برنامهریزی برای جلسات متغیر در طول هفته
مستندسازی و جمعبندی
(همراه داشتن لپتاپ در این جلسه توصیه میشود.)
این جلسه یا جلسات در هماهنگی بین شرکتکنندگان و برگزارکنندگان به شکل گروه به گروه و در طول هفته برگزار و در آن به آموزش تکنیکهای مورد نیاز هر گروه پرداخته میشود. (همراه داشتن لپتاپ در این جلسات الزامی است.)
۹-۱۳
آغاز روند اجرا و ارائه محصولات/خدمات نهایی با تکنیکهای آموختهشده
(همراه داشتن لپتاپ در این جلسه الزامی است.)
۱۴-۱۸
ادامه فرآیند اجرا و ارائه
مستندسازی و جمعبندی
(همراه داشتن لپتاپ در این جلسه الزامی است.)
۹-۱۳
ادامه فرآیند اجرا و ارائه
(همراه داشتن لپتاپ در این جلسه الزامی است.)
۱۴-۱۸
پایان فرآیند اجرا و ارائه
گپ و گفت پیرامون نتایج کارگاه
مستندسازی و جمعبندی نهایی
(همراه داشتن لپتاپ در این جلسه الزامی است.)
هزینهی شرکت در کارگاه
برای تشویق شرکتکنندگان به مباحث نوآوری، طراحی، و آینده، این کارگاه به عنوان اولین کارگاه لابراتوار نوآوری شهر آینده به صورت رایگان برگزار میشود. با این وجود داوطلبان میبایست فرم درخواست شرکت در کارگاه (در ادامه) را تکمیل کنند. با توجه به ظرفیت محدود کارگاه، فرمهای درخواست ملاک انتخاب شرکتکنندگان خواهدبود.
مربیان کارگاه
ماهان مهرورز راهبردپرداز طراحی (Design Strategist) و پژوهشگر حوزهی نوآوری است. او فارغالتحصیل کارشناسی معماری از دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز و کارشناسی ارشد معماری در شاخهی «فناوری های شرایط محور» از دانشگاه ایالتی نیویورک در بافلو با موضوع پایاننامه «توسعهی سناریوهایی برای مطالبهگری و برابری اجتماعی با بهرهگیری از فناوریهای نوظهور دیجیتال» است. ماهان علاوه بر سابقهی همکاری با دفاتر معماری و شهرسازی در ایران، سابقهی همکاری با پژوهشکدهی معماری و فناوری های شرایط محور CAST و موسسهی هنرها و فناوری های نوین Technē را دارد. ماهان در ۲۰۱۶ موفق به کسب مدال طلای «هِنری آدامز»، از انستیتوی معماران امریکا گردیده است. پروژهی اینترنت اشیا او با عنوان «Internet “In” Things»که به بررسی جنبهها و ظرفیتهای اجتماعی اینترنت اشیا پرداخته، برگزیدهی فستیوال هنرهای رسانهای اروپا EMAF-2017 شدهاست. همکاری با «مرکز نوآوری شهری تهران» به عنوان پژوهـشـگر ارشـد و مـدرس دوره هــای رایـانـش شهری Urban Computing و تفکر-طراحی Design-Thinking از تجربیات دیگر ماهان در ایران است. ماهان مدیر و همبنیانگذار «لابراتوار نوآوری شهر آینده» است که به فعالیت و ارائه خدمات در حوزه نوآوری از سال ۱۳۹۶ تا کنون پرداخته است.
پویان بیزه طراح و متخصص طراحی گمانهزنانه، با تمرکز بر فنآوریهای دیجیتال نوظهوراست. عمدهی پروژههایی که در آنها شرکت داشته، با توجه به روندها و دغدغههای اجتماعی و سیاسی، و با استفاده از سناریونگاری و طراحی گمانهزنانه، روایتهای خیالی و محصولات خلاق را در گسترهی وسیعی از رسانهها به نمایش میگذارد. پویان در سال 1391 مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز در رشتهی معماری دریافت کردهاست. پویان در سال 1395 موفق به دریافت مدرک کارشناسی ارشد معماری در شاخهی فنآوریهای شرایط-محور (Architecture in Situated Technologies) از دانشگاه ایالتی نیویورک در بافلو شد و همچنین در این مدت به همکاریهایی با «مرکز معماری و فناوریهای شرایط محور» مشغول بوده است. پویان هم-بنیان-گذار استودیوی «سناریوتیو» و عضو بنیاد ملی نخبگان ایران است و از سال ۱۳۹۵ به فعالیتهای آموزشی و پژوهشی از جمله در «مرکز نوآوری شهری تهران» (TUIC) و «کانون معماران معاصر» مشغول بودهاست. وی همچنین سابقهی همکاری به عنوان مدیر بخش پژوهش و توسعه در «دفتر معماری دیگر» را دارد. پویان عضو فدراسیون جهانی آیندهپژوهی (WFSF) و موسس شعبهی تهران موسسهی غیرانتفاعی «پیشگامان طراحی آیندهها» (Design Futures Initiative) میباشد. پویان هماکنون به عنوان روایتگر و آیندهپژوه در حال همکاری با لابراتوار نوآوری شهر آینده میباشد.
سپهر صالحی دانشآموختهی معماری، طراح و تصویرساز دیجیتال است. وی در سال ۹۱ موفق به دریافت مدرک کارشناسی معماری از دانشگاه آزاد تهران مرکز شد و پس از آن به عنوان معمار و طراح در دفاتر آلتک، فراطرح (همكاري به عنوان كمك طراح در بازسازي كنسولگري ژاپن در تهران)، و نشا مشغول همکاری بودهاست. سپهر در سال ۲۰۱۷ مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشتهی معماری و گرایش فناوریهای شرایطمحور (Architecture in Situated Technologies) از دانشگاه ایالتی نیویورک در بافلو اخذ کردهاست. در این مدت، پروژههای وی بر آیندههای شرایط اکولوژیک دریایی، منابع طبیعی، و روابط ژئوپولتیک در دریاهای آزاد تمرکز داشتهاست. پروژهی نهایی سپهر سناریوی افزایش سطح آب در خلیج فارس (دوبی) در اثر تغییرات اقلیمی و نیاز برای فضای زیست زیر آب را مطرح میکند. پس از بازگشت به ایران، سپهر به مدت ۲ سال به همکاری با دفتر حركت سيال (رضا دانشمير و كاترين اسپريدونوف) به عنوان طراح و شبيه ساز مشغول بودهاست و در این مدت در پروژههای متعددی همکاری داشتهاست. وی هماکنون به عنوان مدیر پروژه در دفتر معماری هادی تهرانی در تهران مشغول به کار است.
کسری قویدل تحصیل و تمرین حوزهی طراحی را از رشتهی شهرسازی در دانشگاه هنر تهران آغاز کرد و سپس در رشتهی معماری در دانشگاه آزاد تهران مرکز ادامه داد. در طول سالهای گذشته، پیادهسازی فرایند طراحی برای حل مسئله در مقیاسهای گوناگون دغدغهی اصلی کسری بوده و در این جهت، پس از تجربهی آموزش در مدرسهی معماری CAAI، او مشغول تجربه و تمرین طراحی به طور مستقل و به عنوان طراح در استودیو شیزارو بود. اکنون کسری خود را طراح استراتژیک (Strategic Designer) معرفی میکند و به دنبال حل مسئلهی خلاق و پژوهشمحور در زمینههای مختلف بینرشتهای مانند برندینگ، تجربهی کاربری و طراحی محصول است.
لابراتوار ما
تهران، میدان هروی، خیابان وفامنش، بلوار آزادی، پلاک 45